UTRECHT - De Nederlandse Spoorwegen (NS) hebben reizigers afgelopen jaar tekort gedaan. Dat zegt president-directeur Wouter Koolmees, die sinds november de baas is bij het spoorbedrijf. Volgens Koolmees liet NS zich verrassen door het snel oplopende tekort aan conducteurs en machinisten door de combinatie van het opschalen van de dienstregeling en een oplopend ziekteverzuim bij het personeel, onder meer door corona.
NS probeerde dagelijks bij te sturen door de problemen en moest om dat te doen ritten schrappen. Ook werden treinen ingekort, maar dat leidde tot grote drukte in de spits op sommige trajecten. Ook lukte het op zeker moment niet meer om treinen en personeel op de juiste plaatsen in te plannen, stelt Koolmees. En tegelijkertijd kwam de druk op een steeds kleinere groep conducteurs en machinisten te liggen. Voor hen werd de druk "onacceptabel hoog", aldus Koolmees.
Behalve de personele problemen waren er ook een grote IT-storing, een probleem met een hoogspanningsleiding in Flevoland en stakingen voor een nieuwe cao. "Alles bij elkaar zette dat het bedrijf langdurig onder grote druk", beseft de NS-directeur. "Daar werden reizigers en medewerkers de dupe van."
Pas toen in september besloten werd de dienstregeling aan te passen, ging het voorzichtig weer beter. Tegelijkertijd begon de werving van nieuwe personeelsleden opnieuw. Van de ruim 7000 vacatures wist NS er haast 5200 te vullen. In totaal solliciteerden er bijna 51.000 mensen bij het spoorbedrijf. Koolmees denkt dat NS inmiddels het ergste achter de rug heeft en "de bocht door is". Maar toch blijft de toekomst uitdagend. "Er zijn nog steeds onvoldoende reizigers om ons huishoudboekje in balans te krijgen. De gestegen energieprijzen en de torenhoge inflatie helpen daar niet bij."
Daarnaast moet NS blijven investeren, zegt Koolmees. "We verwachten nog altijd een grote toename van het aantal reizigers richting 2030, maar wel met veranderende reispatronen en ander reisgedrag." De dienstregeling moet op dat gedrag aansluiten, stelt de NS-directeur. Dat kan met meer treinen, maar ook langere treinen en andere tijdstippen waarop die treinen rijden. "Het wordt anders dan het was."
Operationeel verlies
De NS verdiende 3,1 miljard euro aan kaartverkoop en de exploitatie van stations. Dat is fors meer dan de 2,3 miljard euro van een jaar eerder. Het onderliggende operationele verlies kwam uit op 304 miljoen euro. In 2021 legde de NS nog ruim drie keer zoveel (952 miljoen euro) toe op het laten rijden van treinen. Toen bleven nog meer mensen thuis vanwege coronamaatregelen en ruimere thuiswerkafspraken. Uiteindelijk kon NS wel een nettowinst in de boeken schrijven. Het spoorbedrijf kreeg van de overheid 274 miljoen vergoeding voor de teruggelopen reizigersaantallen en 12 miljoen euro aan NOW-subsidies.
Bovendien kon de NS 385 miljoen euro aan eerder in de stroppenpot gestopt geld weer vrijgeven. In 2020 had NS een afwaardering van 1,6 miljard euro in de boeken gezet, maar dat bleek achteraf te veel te zijn door de beschikbaarheidsvergoedingen die de overheid gaf om zoveel mogelijk treinen te laten rijden.
Maar de prestaties van het treinvervoer vielen dus wel tegen. 91,6 procent van de treinen reed op tijd. Dat was in 2021 nog 94,4 procent en in 2019, voor corona, 92,6 procent. Wel werd net voldaan aan de streefwaarde van 91,5 procent. Ook de kans op een zitplaats in de spits nam af.
Door alle problemen paste NS de dienstregeling vanaf het najaar aan en sinds begin december is de volledige dienstregeling 2023 van kracht. Dat leidde in januari al tot veel minder te drukke treinen, minder uitvallende treinen en meer mensen die een zitplaats hadden in de spits in vergelijking met januari 2020. Die maand was de laatste voordat de coronapandemie toesloeg.
