De schok is in ons land wellicht nog groter. Immers, over het beleid van de Schiphol-directie en over het ontbreken van een hechte samenwerking met de rest van de luchtvaartsector en de overheid bestaan grote zorgen. De kritiek zwelt aan op de onnodige investeringen in het buitenland en op de voorlopig en misschien wel altijd overbodige polderluchthaven Lelystad. Nu daarbij ook nog Air France-KLM met financiële problemen kampt, is dat met recht een reden om de stormbal te hijsen.

De KLM en na het onzalige idee van een volledige fusie in 2004 ook Air France vormen de ruggengraat van Schiphol als motor van onze nationale economie. Zonder KLM was Schiphol er nooit in deze omvang geweest. Nu lijkt met onze nationale luchthaven - nationaal erfgoed - te worden gesold en is ook de KLM als vaandeldrager in problemen met mogelijk alle gevolgen van dien. Ondanks alle mooie en net iets te vaak uitgesproken beloften vanuit Parijs om de rol van KLM en Schiphol overeind te houden. De Franse vakbonden zijn oppermachtig en het hemd is nader dan de rok. En dan nog een toepasselijk cliché: nood breekt wet!

Want als bij noodzakelijke maatregelen moet worden gekozen tussen Charles de Gaulle en Schiphol? Of met andere woorden: tussen de veel geprezen multi-hub of de nationale Franse belangen. Drie keer raden….Trouwens, wat als in Parijs voor groei wordt gekozen? Is Schiphol dan met het huidige beleid nog altijd even aantrekkelijk als toen de fusie werd gesloten?

Neem bijvoorbeeld het initiatief van KLM en Luchtverkeersleiding Nederland om op Bonaire het netwerk aan te vullen met een Caribisch knooppunt. Voor passagiers en vracht, bijvoorbeeld bloemen uit Zuid-Amerika, bestemd voor onze veiling in Aalsmeer. "Beter investeren in de luchtvaart op dat eiland dan in het oplossen van sociale problemen en criminaliteit omdat voldoende werk ontbreekt." De Schiphol-top haakte bij dat initiatief bot af, en zoekt het liever in onder meer Australië.

De vraag dringt zich ook meer en meer op waarom bij Air France-KLM de alsmaar aangekondigde ingrijpende kostenbesparingen en andere maatregelen nu al zo lang uitblijven. De bonden wachten in spanning en ook terecht geërgerd af. "Het lijkt wel of wij nu al moeten werken aan de oplossing van een probleem dat we nog niet kennen", zei deze week een vooraanstaand vakbondsbestuurder.

De buitenwereld en het personeel in de brede luchtvaartsector - ruim 370.000 directe en indirecte banen - hoort alleen maar hoe fantastisch het gaat. De KLM is en blijft blauw, zal alleen maar groeien, zo luiden de beloften.

Schiphol haalt de waanzinnige rendementseis van 6,7 procent van minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem. Minister Henk Kamp (Economische Zaken) moet met zijn gevecht voor economische groei getergd aan de zijlijn toezien naar dito gesol. Om over minister Lodewijk Asscher (Sociale Zaken) nog maar te zwijgen als het kwaad echt mocht geschieden.

De vraag dringt zich meer en meer op: waar zijn in de commissarissen van naam en toenaam van Schiphol Group, maar ook van Air France-KLM. Grote mannen, bijna geen vrouwen, gerespecteerd om wat ze in het bedrijfsleven of openbaar bestuur al presteerden. Wanneer grijpen zij in, zij het merendeels gespeend van enige luchtvaartkennis?

Of blijft het bij de periodieke en ook ongetwijfeld gezellige bijeenkomsten van hun Raad van Commissarissen. En misschien zo af en toe aardige snoepreisjes? Waar is het verantwoordelijkheidsbesef van deze zorgvuldig geselecteerde colleges? Of zijn die juist bedoeld om directies in het zadel te houden? Uiteraard de weinige goede wel betrokken en (luchtvaart)kundige commissarissen niet te nagesproken.

Toch valt in juridische dossiers heel iets anders te lezen over de rol van commissarissen. "De Raad van Commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de vennootschap en de met haar verbonden onderneming. Het bestuur wordt met raad ter zijde bijgestaan. Bij de vervulling van hun taak richten de commissarissen zich naar het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming".

Wellicht een goed advies voor de commissarissen om de hoofdelijke aansprakelijkheden voor "bestuurders en daarmee gelijkgestelden" ook nog eens goed na te lezen. "Gelijkgestelden zijn diegenen die in de onderneming beleidsbepalend of medebeleidsbepalend zijn, dus ook de commissaris of de Raad van Commissarissen".

Risico's kunnen dan wel weer door de onderneming worden gedekt met een aansprakelijkheidsverzekering voor de commissarissen af te sluiten. Een alternatief hiervoor is dat de organisatie de commissaris een vrijwaring verstrekt voor aansprakelijkheidsrisico's.

Zouden de gevleugelde commissarissen daaraan nu wel of niet gedacht hebben? Als commissaris zou ik hiervan toch schrikken. Aan de slag, zou ik zeggen. En speciaal voor 'les messieurs' in Frankrijk: En garde….!

Arnold Burlage
[email protected]